کندلیلر آراسیندا تورپاق بؤلگوسو، مولکدارلا اکین‌چی
مناسیبتلری یومشالدیب نظاما سالماق.
تاریخی سند
میللی حکومتین بو قانونو ایران تاریخینده ایلک دفعه اولاراق - آذربایجان‌دا اجرا اولوندو
.فیرقه نین پروقرامیندان:
فلاحت حاقيندا
آذربايجـان دموکـرات فـرقـه سی، آذربايجان کندليسينين آج- يوخسول حالا دوشمه سينين گناهينی ايندينه قدر کندلرده اولان فئودال (دره بيليک) اصوليندا گورور. بونا گوره ده فـرقـه حساب ائدير کی؛
ه۱۸- تئز بير زاماندا کندلی ايله ارباب مناسبتينی معين ائتمکدن اوتری خصوصی قانون وضع ائديلمه ليدير. دولت يئرلرينی (خالصه تورپاقلاری) فوريتله کندليلره پولسوز اولماق شرطی ايله پايلاماق لازمدير. همچنين استبداد دوورينين طرفداری اولان و آذربايجانی قويوب قاچميش ملکدارلارين دا املاکی مصادره اولونوب، کندليلرين اختيارينا وئريلمه ليدير٠
ه۱٩- کندليلره فلاحتی جانلانديرماق و اکينه جه يی آرتيرماق مقصديله اوزون مدتلی و نازل تنزل ايله چوخ بورج وئرمک اوچون بانک کشاورزينين ايش شرايطينی، ده گيشديريب اونو بو احتياجی تامين ائتمه يه قادر بير حالا سالماق لازمدير٠
ه۲٠- بعضی اربابلار طرفيندن تحميل ائديلميش بدعتلر، بی رحمانه وئرگيلر قالديريلمالی و ائله بير شرايط ياراديلمالی دير کی کندلی اوز محصولی ايله عائله سينی اداره ائديب انسانا لايق اولان بير حيات قورا بيلسين٠
ه۲۱- فلاحت ايشينی نظاما سالماق و زحمتکش کندلينين وضعيتينی ياخشيلاشديرماق اوچون کندلرده کندلی جمعيتلری ياراديلمالی و بو جمعيتلری کندليلرين اوزلری اداره ائتمه ليديرلر٠
ه۲۲- کندخدالار کندليلرين آراسيندان سئچيلمه ليدير٠
ه۲۳- فلاحتی، معاصر علم و صنعتين بويوک موفقيتلری اساسيندا قورماق اوچون دولت کندليلره تراکتور و ساير فلاحت ماشينلاری ايله کومک ائتمه ليدير٠
ه۲٤- ژاندارم و دولت قوللوقچولارينين اوز مقاملاريندان سوء استفاده ائديب کندليلرين وار يوخلارينی اللريندن آلمالارينا يول وئريلمه مه ليدير٠
ه۲۵- آذربايجان کندليسينی قوراقليق و سوسوزليق قورخوسيندان قورتارماق اوچون دولت حسابينا چشمه لر وجودا گه تيريب، آرتيزين قويولاری قازديرماق و اونلارا چايلار و گؤللرين سويوندان لازمينجا استفاده ائتمک امکانی وئريلمه لی، بو يوللار ايله فلاحت محصولينی آرتيرماق و کندلينين وضعيتی ياخشيلاشديريلماليدير٠
ص 121 ـ 118 قیزیل صحیف لر
«آذربایجان»قزئتی 18 مهرآیی 1324
میلی حکومتین پروقرامیندان:
- 11 کندلی ايله اربابلار آراسيندا توليد اولان اختلافاتی رفع ائتمک(یارانمیش ضدیتلری آرادان قالدیرماق) اوچون متقابل رضايت(قارشیلیقلی راضیلیق) شرطی ايله، جدی قانون لايحه سی تنظيم ائديب، بو يول ايله کندلی و ارباب مسئله سينی حل و تصويب ائله مک.
12- شھرلرده کندلرده و گوندن-گونه آرتماقدا اولان ايشسيزليغين قارشيسينی آلماق اوچون خالصه تورپاقلارينی فوريتله زارعلر(اکینچیلر) آراسيندا تقسيم ائتمک . ھمچنين خارجينده آذربايجانی ترک ائديب ملی مختاريتيميز عليهنه تبليغات آپارانلارين دا يئرلرينی ضبط ائديب اونلاريلرين اختيارينا قويماق ايله يئرسيز کندليلر آياقلانديريلماليدير . بوندان علاوه خالقيميزين اکثريتينی تشکيل ائدن کندليلر اولدوغو اوچون گله جکده بانک کشاورزينی ائله بير صورتده قووتلنديرمک لازمدير کی، ائلهيه بيلسين کندليیه اعتبار وئرمکله مسئله سينی حل ائتسين و اربابلار اؤز ميل و رغبتلری ايله يئرلری کندليلره عادلانه قيمته ساتا بيلسينلر.
قیزیل صحفه لر ص 437
«آذربایجان»قزئتی 22 آذر آیی 1324
قانون و قرارلاردان سئچمه لر
ملی حکومت آذربایجان دمکرات فرقه سینین پروقرامینین بعضی ماده سینین اجراسینی انقلابی سرعتله تصدیقله دی. بو قانونلارین خلاصه سی آشاغیدا تقدیم ائدیلیر.
- اکینچیلر آراسیندا تورپاق بؤلگوسو.
خالصه تورپاقلار (دؤولت تورپاقلاری) چهلوی سولاله سینین باشلانقیجیندان کندلیرلر آراسیندا بؤلونور.(اجرا زمانی خالصه تورپاقلاریت سیاحیسی قاجاردؤوروندن یازیلیر.)
کندلیلر آراسیندا خالصه تورپاقلاری حاقدا قانون.
مادده: رضاخان پهلوینین سلطنت تاریخیندن بئله ۲۱ آذر ۱۳۲۴-جو ایل ایله قدر آذربایجان‌دا اولان، ایستر باشقاسینا ساتیلمیش (یئنیدن آلینمیش و یا یئنیدن آلینمامیش) و ایستر ضبط اولونموش کند اکین اراضی‌سی و سولار (چای - چئشمه - بولاق) عمومیتله او کندلرده یاشایان کندلیلر آراسیندا عوضسیز اولاراق بؤلونمه‌لی‌دیر و بو یئرلرده اولان بوتون اوتلاقلار اهالی آراسیندا اورتاق استیفاده ائدیلمه‌لی‌دیر.
1-جی قئید: بو قانون تصویب اولونموش(تصدیقلنمیش) تاریخدن اعتباراً آذربایجانین میللی دؤولتی طرفیندن تنظیم ائدیلمیش خصوصی نظامنامه اوزره اجرا اولونا بیلر.
2-جی قئید: باز خرید اولموش و اولونمامیش (یئنیدن آلینمیش و یا یئنیدن آلینمامیش) و یا ضبطی(توتولموش) خالصه یئرلرین‌دن بیر نئچه اللرین واسطه‌سیله آلیب ساتیلمیش اولارسا - آخیرینجی الده اولان خالصه مولکو اونا وئریله‌ن قیمته قدر مولک صاحبینه منفعت و یا استفاده وئرمهمیش اولدوغو حالدا - عینی زاماندا همین شخص بو باره‌ده شیکایت ائدرسه دؤولت اونون قیمتینین کسرینی فلاحت بانکینین واسطه‌سیله تعدیه (کونپئنساسییا) ائتمه‌لی‌دیر.
3-جی قئید: آذربایجان میللی دؤولتی بو قانونو ایجرا ائتمه‌لی‌دیر. رئیس مجلس ملی آذربایجان
علی شبستری ـ 27/12/ 1324
آذربایجانی ترک ائدیب تهران و سایر یئرلرده آذربایجانین میلی مختاریتینین علیهنه تبلیغات آپاران آداملارین داشینان و داشینماز املاکلاری ملی حکومتطرفیندن مصادره اولونماسی حاقداقانون:
10-جو ماده: "وزیرلر هئیتینین قرارینا اساسا مصادره اولونان املاک،اوتلاقلار، یئرلر، سولار(چایلار، بلاقلار، کهریزلر و ایری آرخلار) و باغلار کنلیلر آراسیندا بؤلونه جکدیر"
«آذربایجان»قزئتی 1/12/1324
کندلیلر آراسیندا بؤلونن تورباقلار حاقیندا چیخاریلان قرار
- کندتصرفاتی، عدلیه، مالیه، داخیلی ایشلر ناظرلیکلری و ایالت انجمنی طرفیندن بئش نفردن عبارت بیر کومیسیا یارادیلسین. بو کومیسیانین صدریرلیک وظیفه سینی هر بیر عضو نؤوبتله عهده سینه گؤتورجک.
قئید: حدودلاری معینلشدیرمک اوچون ایستاتیستیکا اداره سینین لایحه شعبه سی بو کومیسیانین اختیاریندا قویاجاقدیر.
- بو قانون و قرارین دقیق اجراسی اوچون و بو قانونا شامیل اولان کندلرده بئش نفر صلاحیتلی و ایش بیلن آداملاردان عبارت بیر کومیسیا یارادیلسین.
- بو کومسیالار اؤنجه دن آشاغیداکی بوتون معلوماتلاری توپلاییب اساس کومیسانین اختیارینا وئرسینلر:
الف- اکین و بایاز یرلرین ساحه سی
ب- باغلارین ساحه سی
پ- قامیشلیقلارین و جنگللرین ساحه سی
ت- اکینچیلرین، تورپاقسیز کندلیلرین، هابئله کنلرین ترگ ائدیب شهره گئدن یوخصول کنلیلرین سایی و اکینچیر استفاده ائتدیکلری یئرلرین ساحه سینی آیدینلاشدیرماق.
ث- اولارا عائید تام معلومات
ج- کندلرده اولان بؤلونه بیلمه ین عمومی مؤسسه لرینساحه لری، او جمله دنخسته خانا، حمام، مغازه، اربابین کاروانسرا، بنا و باغلاری، یاغ زاودلاری و سایر.
- جو ماده: تورباقلار بؤلونمه دن اؤنجه خسته خانه، مکتب و سایر کیمی عمومی مؤسسه لر اوچون معین مقداردا یئر آییریلسین.
- جی ماده دؤولته مخصوص اولان کندلرده کی تورپاقلار کند ساکینلرینین آراسیندا عائله عضولرینی نظره آلاراق برابر شکیلده بؤلونمه لیدیر.
قئید1: کندیلره مخصوص تورپاق( منزل و باغ) بؤلونمه مه لیدیر. او کندلینین اؤزونه مخصوصدور. لاکین کندلرده اولان بوتون سو منبعلرینین و اکین یئرلرینین ساحه سینی نظره آلاراق اونلار آراسیندا اورتاق شکیلده استفاده اولوناجاقدیر. ایری باغ و جنگلر صاحبلرینین تورپاقلاری نظرده توتولان بؤلگودن آرتیق اولارسا، عمومون منفعتینه اساسا اونون صاحبیقانوندا نظرده توتولموس وئرگی وئرمه لیدیر.
- جی ماده: اگر بیر کندده خالصه تورپاقلارین یارسی و یا یاریدان چوخو دؤولتین و قالانی ایسه مولکداریندیر. دؤولت پایی او کندین ساکینلرینین آراسیندا بؤلونه جکدیر.
قئید 2- یوخاریدا تظرده توتولان کندین مولکه دارا گلیردن بهره وئریلمک شرطی ایله او نون تورپاغی دا کندیلر آراسیندا بؤلونمه لیدیر.
- ماده: او کندلرده کی ایلی دانگی دؤولته مخصوص اولارسا، یالنیز او حیصه یوخسول و تورپاقسیز کندلیلر آراسیندا بؤلونه جکدیر.
- ماده: ایستر دؤولت ایسترسه آذربایجان خالق دوشمنلرینین تورپاقلاری کندلیلرین عائله لرینین عضولرینی نظره آلاراق اونلارین پایی 2 هکتاردان آز و 5 هکتاردان چوخ اولمالیدیر.
هابئله هر بیر عائله نین رئیسینین عهده سینده 5 یاشیندان یوخاری اوشاق اوچون یر هکتار تورپاق پایی نظرده توتولور.
- ماده: کندلیلر اونلارا وئریلن پایی بیرنین اختیارینا و یا ساتماغا حاقلاری یوخدور.
قئید 3- چوخ عضولو عائله سی اولان و یا آلیش قابیتی ضعیف اولان یاخود ایش قابیلیتینی ایتیرمیش کندلیلر اؤز اکین تورپاقلارینی موزدو فهله لرین اختیاریندا قویا بیلرلر.
- ماده: سو و اکین تورپاقلارینا صاحب اولان کندیلر اونلاردان تام شکیلده یارارلانیب آبادلاشدیرمالیدیرلار. اونلاردان استفاده ائتمه ین هر بیر کندلیه چاتان تورپاغی کندده اولان صلاحیتلی کومیسیا و کندتصرفاتی ناظرلیگینین قراری ایله اوندان آلینیب باشقا آکتیو کندلینین اختیارینا وئریله جک.
- ماده: یوخسول کندلی اگر اونا یئتیشن اکین تورپاغیندا اؤزو اوچون ائو تیکیب آبادلاشدیرارسا، اونون حاقیندا لازمی تدبیرلر گؤروله جکدیر.
قئید 4- کند کومیسیالاری نقدوسائیطین دقیق اؤده نیلمه سینه و آلینماسینا تظارت ائدجکلر.
- ماده: کندلرده جمعیتین آرتیب و آزالماسینی نظره آلاراق هر ایل بیر دفعه تورپاق بؤلگوسونه یئنیدن باخیلاجاقدیر.
- ماده: یوخسوللوق، ظلم و سایر سببلره گوره کندی ترک ائدیب شهرلره گئدیب فهله لیکله مشغول اولان، هابئله ایشسیز اردوسونا قوشولان کندلیلره خبر وئریلمه لیدیر کی، کندلرینه قاییدیب تورپاق بؤلگوسونده اشتراک ائتسینلر.
- ماده: آذربایجان دوشمنلرینه عائد تورپاقلار مصادره اولوناراق کندلیلرین آراسیندا بؤلونمه سی ده بو قرارا شامل اولور.
- ماده: مجلسی میلیه تقدیم اولماق اوچون خالصه و یا آذربایجان دوشمنلرینین تورپاقلارینی بؤلوشدورن مأمورلارین خرجلری دؤولت خزینه سیدن اؤدنیلمه سینی کندتصرفاتی ناظری طرفیندن تنظیملنه جک.
بو قراار 1323.12.12 تاریخینده ناظرلر هیئتینین 15-جی اجلاسیندا تصدیق اولوندو.
باش ناظیر پیشه وری
"آذربایجان" قزئتی 1324.12.1
