1343/خیابانی مدرسه سی نین ایکینجی کلاسی (عکس: بهروز دولت آبادی نین آرشیویندن)

معلم لیک خاطره لری

بیر من قالدیم، بیر ده تاریم ...

بهروز دولت آبادی (چای اوغلو)

١٣١٧- جی ایلین مهر آیی نین ٩-دا تبریزین : چای قیراغی» محله سینده آنادان اولدوم. چوخ سایلی بیر عائله ده، ١٣اوشاق، من دوققوزونجو اوشاق ایدیم. ایندی بو چوخ سایلی عائله دن بیر من قالمیشام، بیر ده کیچیک باجیم. او زامان عمومی یوخسوللوق وار ایدی. آز- چوخ ایل ده بیر یول تازا باشماق گئییردیک؛ اودا بایرام گونلری. البته بایرام آخشامی پیلوودا یئییردیک. او گون لر هئچ یادیمدان چیخماز دئییرلر آدام یاشا دولدوقجا، خاطره لری ده جوانلاشیر. منیم یادداشیم ائله اوشاقلیقدان یاخشی اولوبدور. ایندی ده کی ٨٠ یاشیم وار او گون لر بوتون جزئیاتی لا یادیمدادیر، لاپ او طیاره لر کی ایکینجی دونیا محاربه سینده باشیمیزین اوستوندن اوچوردولار ائله بیل گوزومون قاباغیندادی.

بیرینجی کلاسی ملی حوکومت دورونده اوخودوم. درس لری آنا دیلینده اوخویوردوق. مدرسه میزین آدی «منیژه مدرسه سی» ایدی. ایندی ده بیرینجی کلاس کارنامه م قالیر. تاپا بیلسم سیزه گورسه درم. سحرلر دوعامیز بو ایدی. بیزی یوخدان یارادان تانریمیز سن بیزه لوطفون له عنایت ائله... ایکینجی کلاسین باشلانیشیندا دا صابرین شعرین اوخویوردوق: پاییز اولوب اسدی سویوق کولکلر/ سولدو داغدا، چمن ده گول چیچک لر/ قوشلار اوچوب دسته- دسته گئدیرلر/ ایستی یئره کوچوب قیشلاق ائدیرلر. سونرا «همام» مدرسه سینه گئتدیم. دبیرستانی دا «منصور» دا اوخودوم. بو منصور مدرسه سینده مرحوم «غلامحسین ساعدی» ده اوخویوردو. من دوققوزو قورتاراندان سونرا داها یوخسوللوق دان تحصیلیمه ادامه وئره بیلمه دیم. گئتدییم پیمانی معلم اولدوم. دیپلمودا سونرالار دانشسرانین متفرقه امتحانیندان کئچیب، الده ائتدیم. ١٣٣٥- ١٣٣٤- ده «کاغذکنان» ماحالینین «قره بولاق» کندینده معلم اولدوم. ائله بو کنددن باشلاندی معلم لیگیم.

او زامان کندلرین وضعیتی هر جهت دن آجیناجاقلی ایدی. یوخسوللوق بیداد ائلیردی؛ بهداشت پیس وضعیتده ایدی و یوخاری باشی خزینه حامام لاری اولاردی. دئمک کی بو قره بولاق کندینده عملا هئچ زاد یوخدو. معلم لره ده آلتی آیدان بیر حقوق وئریردیلر. تبریز- تهرانین یولودا داش تورپاق ایدی. استثنایی بیر حال دا اتوبوس گلردی. جاده ده چوخلو نفت تانکری و یا یوک ماشین لاری اولاردی. کندده برق ده کی یوخ ایدی. قره بولاغ دا درس وئردیگیم مدرسه نین آدی «اخگر» ایدی. بیرینجی و ایکینجی کلاس مختلط ایدی و گئجه ده «اکابر» درس وئرردیم. دئمک هم معلم ایدیم. هم مدیر ایدیم، هم ناظم ایدیم، اوچ آی دا «بابا» ایدیم. درس وئردیگیم بیر چوخ زامان لار قوردلار  مدرسه نین حیطینده میدان اوخویاردیلار و گوزلری پاریاردی. آنجاق بونلارا باخمایاراق بویوک هوسله درس وئریردیم و اوشاق لارلا دا آرام چوخ سازیدی.

بیر ده گوروردون «بازرس»  گلیب. آت دان، قاطیردان تاپیب، نه جور اولوبسا اؤزون یئتیریب دی کنده. اولین بخشنامه کی قویاردی میزین اوستونه بو ایدی «هر کیم تورکو دانیشسا جریمه ائله» من دئیردیم: «آخی، بو اوشاق هله آنا دیلینی یئرلی یاتاقلی بیلمیر؛ بونون گلیب بئینینه نه دئییم من؟ هئچ بو مسئله نی گؤرمیرلر؟» مجبور اولوردوم درسی یاخشی آنلاتماق اوچون اوشاق لارا مطلب لری چئینییم و یئدیردیم. اوشاغین دا گوناهی یوخ ایدی. بیردن قولاقلارینا ائله بیر سؤزلر دییردی کی عمرونده ائشیتمه میشدی. نهایت بیر یول تاپدیم. اودا بو ایدی کی مفهوم لاری جمله نین ایچینده معنی ائلیردیم و اونلاری اؤز دیللرینده باشا سالیردیم.

قره بولاغدا اولارکن حقوقوم لا ١٢ تومنه بیر تار آلدیم؛ اما کیم اؤرگه ده جک؟ اؤزوم باشلادیم اؤرگشمه گه. آرزوم بو ایدی که بیلن یانیندا چالام و انتقاد ائله سین مندن. بو صنعت منیم بو گونکو گونه دک آیریلماز یولداشیم اولدو. ٨٠ یاشیندا دا تاری باغریما باشماغی هئچ واخت اونوتمورام. قره بولاغدا بیر ایل یاریم قالدیم. سونرا بویوک قارداشیم منی منتقل ائله دی آذرشهره. ١٣٣٥ جی ایل ده گلدیم آذرشهره و اوردان بیر باشا یوللادیلار ممقاقانا. گئتدیم ممقانا «دبستان عنصری ممقان» آلتی کلاسه ایدی. من ایکینجی کلاسا درس دئییردیم. صمد بهرنگی اوچونجو، کاظم سعادتی دؤردونجو و بهروز دهقانی بئشینجی کلاسا. او زامان بیر نمایشنامه یازدیم «قمارباز» آدیندا. کریدوردا میز دوزدولر؛ آذرشهردن دعوت ائله دیلر. بازیگرلر بهروز ایدی. صمد ایدی و....

ممقاندا اوشاق لار آلتینجی کلاسی قوتاراندان سونرا یا ژاندارم اولوردولار؛ یا آجان. آذرشهرده آدام لاری اولان دا بیر چوخ چتینلیک دن گئچندن سونرا دیپلم آلا بیلیردیلر. بو بیزی همیشه دوشوندوروردو. صمد «اولیای اطفال» ین مسئولو ایدی. بیر گون اونا دئدیم کی گلین یئرلی معلم لره مطرح ائییک بوردا بیر دبیرستان دوزلسین، اؤزوموزده کؤمک ائلییک. حاج شیخ ممقانی ایله ده دانیشاق؛ اودا جاماعاتلا مطرح ائله سین، بلکه اوشاق لار دوققوزا قدر بوردا اوخوسونلار. شیخ ین اوغلو منیم شاگردیم ایدی. گلدیک مطرح ائله دیک. دئدیک سیز ممقانلی سیز، بیز گئده نیک. بو مدرسه نین دوزلمه سی سیزین اوشاق لارین خئیرینه دی. بالاخره قبول ائله دیلر. بیر خیرخواه آدامین دایئری وار ایدی. یادیمدادی همن یئرده بیر جمعه گونو کاظم سعادتی اورانین کولونگین ویردی و باشلادیلار ایشه. اوشاق لار مدرسه نین بینوره داش لارینی ییغیب گتیریردیلر، بیز ده بینوره نی قازیردیق؛ باشلادیق ایشه. بیر مدت دن سونرا بیز منتقل اولدوق و سونرالار اهالی ایشی قورتاردی. اورانین آدین «دبیرستان سعدی» قویدولار.

بیزی ممقاندان داغیتدیلار. صمده یئرسیز اتهام لار ویردیلار و «قاضی جهان» - وئردیلر. اورادا دا قویمادیلار، تبعید ائله دیلر «شیرامین» - من آذرشهرده «دبستان بیژن» گئتدیم؛ بهروزی «دبیرستان رضا شاه» -ا وئردیلر. بیزی داغیتماقدا رئیس فرهنگ و دارو دسته سی هرایش گوروردولر. آدی «دانش دوست» ایدی و بیزده آدین قویموشدوق «پاپوش دوز». ٤٢ – جی ایل گلدیم «شاه حسین ولی» مدرسه سینه. اوردان دا منی وئردیلر «خیابانی» مدرسه سینه. بو مدرسه ده صمدین کتاب لارین شاگردلره وئردیم. او واخت صمدین ناغیل لاری کتاب شکلینده چیخمیشدی و هوس له اوخونوردو. سونرا ١٣٤٦- جی ایل ده یوللادیلار «شیخ عطار» مدرسه سینه. بو مدرسه لریمین دیشمه سی معلم لیگیمین آخیر ایللرینه دک دوام تاپدی. بیر مدرسه ده چوخ قویموردولار قالام.

بو ایل لرده معلم لر درس دئمک له یاناشی آذربایجان موسیقیسی له، شفاهی ادبیاتی لا چوخ ماراقلانیردیلار. تقریبن اکثر معلم لر کی کنده گئدیردیلر اورادا اولان مثل لری، ناغیل لاری و یاشلی آداملارین دانیشیق لارین و روایت لرین ائشیدیب کاغاذ اوستونه گتیریردیلر. آنجاق بو ایشی هامیدان منظم و آردیجیل صمد و بهروز گوروردو. البته کاظمین دا اونلارا چوخ کومگی کئچیردی. بو مثل لر و قوشمالاری کی ییغیلمیشدی ٤٥ – جی ایل ده کتاب شکلینده چاپ اولدو. شمس چاپ ائله میشدی. صمدین و بهروزون آذربایجان موسیقیسینه ده چوخ علاقه لری وار ایدی. بیز چوخ زامان باهم اولدوغوموزا گوره موغام لاری، دستگاه لاری من اونلارا دئییردیم و بو دستگاه لاری تاردا چالیردیم.

١٣٤٧- ده منی موسیقی ایفاسی اوچون دعوت ائله دیلر تبریز دانشگاهینا. گئتدیم و تاردا چوخ بدیع و ابتکاری اجرالاریم اولدو. او برنامه دن سونرا شیخ عطار مدرسه سی نین مدیری آقای انصافی منی چاغیردی و دئدی کی مدیرکل نئچه دفعه زنگ  ووروب سنی ایستیر. گئتدیم. اول ده چوخ حورمتله قارشیلادیلار، آما سونرا تاپشیردیلار «میرزا آقاسی» آدینا بیر بازرسه. دئدی: «توتارزدی یا شهرروبهم زدی؟ عزیز خبرداره؟» عزیز بویوک قارداشیم ایدی. دئدیم: من تار زدم از دیوار مردم که بالا نرفتم.» منی قویدولار بیر پیکانا آپاردیلار ساواکا. تیمسار سلیمی رئیس ساواک ایدی. منی آپاردیلار بازجوئی یه. کوتک ووردولار، دئدیلر سنی دانشگاها کیم دعوت ائله ییب؟ دئدیم: «من تارزن دئییلم کی. من معلم.» یئنه ده کوتک ووردولار، سونرا تعهد آلدیلار کی بیر یئرده تار چالمایام. او قضیه دن سونرا منیم علیهیمه بویوک بیر فیرتینا یاراتدیلار. ساواک باشلادی هر بهانه ایله اذیت ائله مه یه. نتیجه سی بو اولدو کی من تبریزدن قاچدیم تهرانا. قارداشیمین واسطه سی له استاد شهریاردان وزیره بیر توصیه نامه آلدیق و بو توصیه ایله تهراندا یئنه ده معلم اولدوم.

تهراندا پاچناردا منی بیر مدرسه یه گوندردیلر «دبستان مرتضوی» آدینا. اوردان سونرا ٢٩- جو ایل ده «دبستان مفید» آدینا باشقا بیر مدرسه یه گوندردیلر. سونرا خیابان سنایی ده ارمنی بیر مدرسه یه گوندردیلر. خلاصه بیر مدرسه ده چوخ قویموردولار قالام. بو ایللرده معلم چیلیکله برابر «تریکو سانترال» دا، «کانون پرورش فکری کودکان» دا  دا ایشلیردیم. تریکو سانترال دا «احمد برادران» و «گنجعلی صباحی» له بیر یئرده ایشله یردیم. کانون پرورش فکری ده بیر چوخ روشنفکر و شاه رژیمی نین علیهینه مبارزه ائله ین آداملارلا دوستلوغوم وار ایدی. نهایت ٢٩- جو ایلین آخیرینده شاه رژیمی نین علیهینه فعالیت لریمه خاطر توتولوب، زندانا دوشدوم. زنداندان چیخاندان سونرا اداره طرفیندن قشالار باشلاندی. من اولدوم توپ، حفاظت اولدو فوتبالیست. بو مدرسه دن او مدرسه یه. بو منطقه دن او منطقه یه. اینجیتمک اوچون بئش آلتی یئره منه ابلاغ وئردیلر. نامه یازیردیلار مدیرلره کی گوزله یین بو معلم شاگردلرله ارتباطدا اولماسین. آخیرده منه داها معلم لیک وئرمه دیلر و اداری کارمند کیمی ایشله ملی اولدوم. اون دوردونجو ناحیه نین آمار و بودجه قسمتینه کارمند وئردیلر!

اورادا او قدر منی انجیتدیلر کی بیر گون ساواشدیم دئدیم: نییه منیم آموزش حوکمومو اداری ائله ییب سیز؟ من هارا آمار بودجه هارا؟ بیر نئچه گوندن سونرا اوراداکی همکارلاریمین بیری منه خبر وئردی کی: واختیندان تئز بازنشسته لیک حوکمون گلیب! ائله بیل آنادان بیرده دوغولدوم... گئتدیم کارمندلرین بیرینین اتاقینا. دئدی: سنه بتر بیر ایش گورموشم. تبصره ٧٤ اساسیندا ٣٠ گون له بازشست اولاجاقسان.

نهایت ٢٠ ایل معلم لیک دن سونرا واختیندان تئز بازشست اولدوم. بیر من قالدیم، بیرده غمخواریم تاریم.   

منبع: مجله ایشیق

بیرینجی کلاسی ملی حوکومت دورونده اوخودوم. درس لری آنا دیلینده اوخویوردوق. مدرسه میزین آدی «منیژه مدرسه سی» ایدی. ایندی ده بیرینجی کلاس کارنامه م قالیر

عکس بهروز دولت آبادی نین آرشیویندن